phân tích bài thơ Ánh trăng của Nguyễn Duy
Đề bài: Em hãy phân tích bài thơ Ánh trăng của Nguyễn Duy
Bài làm:
Đã từ lâu ánh trăng là đề tài muôn thưở của thi nhân trong sáng tác, là nguồn cảm hứng bất tận của văn nghệ. Có lẽ ít ai có thể quên được một ánh trăng huyền ảo u uất trong thơ của Hàn Mặc Tử, một vầng trăng bí ẩn trong Nhớ Rừng của Thế Lữ, một chị Hằng xinh đẹp và lãng mạn của thi sĩ Tản Đà hoặc một ánh trăng tri âm tri kỷ của Bác Hồ ngay trong ngục tối. Nguyễn Duy cũng có bài thơ Ánh trăng thật độc đáo. Nét độc đáo chính là ở chỗ tác giả viết về ánh trăng mà nói chuyện đời, chuyện nghxi tình với thiên nhiên, với quá khứ. Bằng giọng điệu tâm tình thủ thỉ bài thơ cứ thấm dần, thấm dần vào tâm hồn người đọc, khiến mỗi người như nhà thơ phải giật mình nhìn lại chính mình.
Bài thơ là sự kết hợp khéo léo giữa tự sự với trữ tình, tạo cho bài thơ dáng dấp của một câu chuyện nhỏ được kể theo trình tự thời gian. Giọng điệu tâm tình, nhỏ nhẹ nhưng lắng đọng được thể hiện bằng thể thơ 5 chữ.
Mở đầu bài thơ tác giả đối thoại với chính mình thủ thỉ với bạn đọc. Dòng cảm xúc trữ tình của nhà thơ cũng tuôn chảy theo những lời tự sự:
Hồi nhỏ sống với đồng
Với sông rồi với bể
Hồi chiến tranh ở rừng
Vầng trăng thành tri kỷ
Ngôn ngữ thơ thật mộc mạc, giản dị nhưng lại là sự rung động hật chân thành của một khoảng khắc tâm tìn của một người lính từng trải đứng giữa hôm nay mà nhớ lại ngày xưa ấy. Cái ngày xửa ngày xưa lăn lộn gắn bó hòa vào thiên thiên "Trần trụi với thiên nhiên. Hồn nhiên như cây cỏ" Vầng trăng kỷ niệm đẹp là đất trời quê hương là tuổi thơ nghịch ngợm là những năm tháng gian khổ ở rừng, bom đạn có thể phá hủy đi tất cả, nhưng vẻ đẹp của ánh trăng thì làm sao hủy diệt được... Trăng và người là đôi bạn tri kỷ. Ai lại nỡ quên cái vầng trăng ấy.
Khổ ba mở ra một khoảnh khắc tâm trạng
Từ hồi về thành phố
Quen ánh điện, cửa gương
Vầng trăng đi qua ngõ
Như người dưng qua đường
Cái tưởng không thể lại trở nên có thể. Nhà thơ tưởng như không bao giờ quên cái vầng trăng tình nghĩa ấy. Thế mà ánh đèn đủ màu của phố xá đô hội đã khiến cho người ta có thể quên đi tất cả. Cố ý quay lưng với tất cả. Hoàn cảnh tác động đến con người, "có đèn quên trăng" là điều dễ hiểu. Nhung cái chính là tác giả đã khui vào cái niềm trắc ẩn trong người đọc, khui đúng vào cái tình nghĩa, thủy chung vốn có của con người. Vầng trăng đi qua ngõ như người dưng qua đường câu thơ viết như không (không biểu cảm) mà nghe lại xót xa, nghẹn ngào lắm.
Cái sự quên nhớ ấy xưa nay trong thơ đã nói nhiều. Tố Hữu cũng đã nghe Việt Bắc hỏi mình trong những ngày sắp về chuẩn bị tiếp quản thủ đô Hà Nội (1954).
Kể chi người vô tình
Ánh trăng im phăng phắc
Đủ cho ta giật mình
Nỗi ăn năm của nhà thơ là một nỗi ăn năm đầy nhân bản, thức tỉnh tâm linh làm đẹp tâm hồn nhân cách con người. Ánh trăng im phăng phắc không mà nói bao điều, nhắc nhở nhà thơ (và cả mỗi chúng ta) con người có thể vô tình lãng quên thờ ờ quay lưng với thiên nhiên với những hi sinh mất mát của thời chiến tranh. Nhưng thiên nhiên và nghĩa tình trong quá khứ thì luôn tròn đầy.
Bài thơ khép lại nhưng lẽ đời vẫn còn vấn vương cùng người đọc. Đâu chỉ là chuyện ánh trăng mà cả chuyện con người của quá khứ và hiện tại. Cái giật mình của nhà thơ Nguyễn Duy trước ánh trăng im phăng phắc khơi gợi bao suy tưởng về tinh thần uống nước nhớ nguồn. Ăn lộc đền ơn kẻ cấy cày. Đây là phẩm chất và truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam tự bao đời nay cần được phát huy rộng rãi.
Mình về thành thị xa xôi
Nhà cao còn thấy núi đồi nữa chăng
Phố đông còn nhớ bản làng
Sáng đèn còn nhớ mảnh trăng giữa rừng
Nếu hoàn cảnh sống làm cho con người mau quên đi quá khứ cái vầng trăng tình nghĩa nhưng năm ở rừng ấy thì đó cũng là điều tự nhiên, càng tạo điều kiện cho tác giả chiêm nghiệm lẽ đời. Nhưng sự việc không chỉ dừng lại đó, nó còn được đẩy lên khi:
Thình lình đèn điện tắt
Phòng buyn đinh tối om
Vội bật tung cửa sổ
Đột ngột vầng trăng tròn
Chi tiết đèn điện tắt có thể xem là tình huống độc đáo của câu chuyện nhỏ mà tác giả kể lại, là tác nhân quan trọng để từ đó tác giả bộc lộ cảm xúc của mình. Mỗi ngày vầng trăng đi qua ngõ tác giả xem như người không quen biết. Nhưng khi tất cả bao trùm trong bóng tối cửa sổ mở ra căn phòng tràn ngập ánh trăng, đột ngột và bất ngờ. Chính vầng trăng xuất hiện bất ngờ trong bối cảnh ấy gây ấn tượng mạnh, thổi bùng nỗi nhớ về một thời máu lửa chưa xa nhưng đã mờ nhạt trong ký ức nhà thơ.
Thiên nhiên luôn tạo cảm giác tươi mát. Vầng trăng là hình ảnh của sự tươi mát đó, là bạn tri kỷ của nhà thơ suốt tuổi nhỏ và thời chiến tranh. Trong phút chốc, sự xuất hiện bất ngờ của vầng trăng giữa thành phố làm sống dậy trong nhà thơ bao kỷ niệm áp áp nghĩa tình của những năm tháng gian nan mà hào hùng. Quá khứ ùa về chan chứa đầy ắp trong tâm tưởng. Chẳng có giọt nước mắt nào tràn mi nhung nỗi nhớ ấy cứ rưng rức trong lòng tác giả.
Ngửa mặt lên nhìn mặt
Có cái gì rưng rưng
Như là đồng là bể
Như là sông là rừng
Khổ thơ cho ta một ảm nhận thật nồng ấm vầng trăng không chỉ có vẻ đẹp bình dị và vĩnh hằng của thiên nhiên mà cao hơn thế nó là biểu tượng của tinh thần lạc quan trong sáng trong cuộc chiến đấu gian khổ. Hiểm nguy mà nồng đượm nghĩa tình và sáng ngời chân lý.
Mở đầu bài thơ là vầng trăng tri kỷ trong kỷ ức của tác giảm khép lại bài thơ vẫn là vầng trăng ấu nhưng có chiều sâu tư tưởng mang nặng triết lý:
Trăng cứ tròn vành vạnh
Trăng tròn trịa như quá khứ đẹp đẽ vẹn nguyên chẳng thể phai mờ. Người chiến sĩ cầm súng bảo vệ quê hương đã ngã xuống trên đất mẹ quê hương họ nào có tính toán thiệt hơn, phải chăng "ánh trăn tròn vành vạnh" là biểu tượng cho sự cống hiên không mệt mỏi quyết tử cho tổ quốc quyết sinh của bao chiến sĩ đồng bào.
Bài văn mẫu phân tích bài thơ ánh trăng của Nguyễn Duy sẽ giúp các bạn ôn thi tốt hơn. Chúc các bạn học tốt.
Xem thêm
